Hệ thống sổ sách kế toán đang chuẩn bị bước vào giai đoạn chuyển đổi lớn với Thông tư 99 chính thức áp dụng từ ngày 1/1/2026. Bạn đã nắm rõ những thay đổi quan trọng sẽ ảnh hưởng đến cách ghi chép, quản lý và lưu trữ sổ sách chưa? Bài viết dưới đây từ Trung tâm Kế Toán Việt Hưng sẽ giúp bạn khám phá chi tiết hệ thống sổ sách kế toán mới nhất để không bỏ lỡ cơ hội cập nhật kịp thời.
1. Quy định về đơn vị tiền tệ sử dụng trong kế toán
– Mặc định là Đồng Việt Nam (VND).
– DN có thể chọn 1 ngoại tệ làm đơn vị kế toán nếu chủ yếu thu/chi bằng ngoại tệ, dựa trên:
a) Tiền tệ ảnh hưởng chính đến giá bán hàng/dịch vụ (thường dùng niêm yết và thanh toán).
b) Tiền tệ ảnh hưởng chính đến chi phí (nhân công, nguyên liệu, sản xuất).
– Nếu chưa xác định được, xem xét thêm:
a) Tiền tệ huy động vốn (phát hành nợ/vốn).
b) Tiền tệ thu từ kinh doanh và tích trữ.
→ Sau khi chọn, không thay đổi trừ khi hoạt động kinh doanh thay đổi lớn (phải chịu trách nhiệm pháp lý).
1.1 Thay đổi đơn vị tiền tệ
Chỉ thay đổi nếu hoạt động kinh doanh thay đổi lớn, làm ngoại tệ cũ không còn phù hợp; thực hiện từ đầu niên độ kế toán mới.
Khi thay đổi:
a) Chuyển số dư sổ sách và Báo cáo tình hình tài chính sang tiền tệ mới theo tỷ giá trung bình (mua + bán chuyển khoản) của ngân hàng giao dịch chính tại ngày thay đổi.
b) Thông tin so sánh (kỳ trước) trên Báo cáo kết quả kinh doanh và Lưu chuyển tiền tệ dùng tỷ giá trung bình kỳ trước.
c) Giải thích lý do và ảnh hưởng trong Thuyết minh BCTC.
1.2 Kế toán khi chọn ngoại tệ làm đơn vị
– BCTC pháp lý (công bố/nộp cơ quan) phải bằng VND; chuyển đổi từ ngoại tệ sang VND (trừ quy định khác).
– Nếu cần kiểm toán, kiểm toán BCTC bằng VND.
– Phương pháp chuyển đổi:
- Tài sản/nợ: Tỷ giá trung bình cuối kỳ.
- Vốn chủ sở hữu: Tỷ giá thực tế ngày góp vốn/đánh giá.
- Lợi nhuận/quỹ: Tính từ Báo cáo kết quả kinh doanh; phần còn lại theo tỷ giá ghi sổ.
- Doanh thu/chi phí/lưu chuyển tiền: Tỷ giá thực tế lúc phát sinh (hoặc bình quân kỳ nếu chênh lệch nhỏ).
– Chênh lệch tỷ giá: Ghi nhận vào “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” trong vốn chủ sở hữu.
– Giải thích ảnh hưởng trong Thuyết minh BCTC.
Thông tư 99/2025 (hiệu lực từ 01/01/2026) hiện đại hóa quy định, tập trung vào tính thực tiễn và minh bạch kế toán (chi tiết tỷ giá, xử lý chênh lệch), giảm thủ tục hành chính so với 200/2014. Doanh nghiệp cần chuẩn bị chuyển đổi từ năm tài chính 2026
2. Quy định chung về sổ kế toán Thông tư 99/2025
– Doanh nghiệp phải lập sổ kế toán đúng Luật Kế toán và các văn bản hướng dẫn (sửa đổi, bổ sung).
– Tham khảo biểu mẫu tại Phụ lục III để áp dụng.
– Có thể tự thiết kế thêm, sửa đổi hoặc bổ sung biểu mẫu nếu phù hợp với hoạt động kinh doanh và quản lý, nhưng phải:
+ Tuân thủ Điều 24 Luật Kế toán (các khoản 1-4).
+ Phản ánh đầy đủ, kịp thời, trung thực, minh bạch thông tin tài sản, nguồn vốn; dễ kiểm tra, đối chiếu.
– Khi sửa đổi: Phải ban hành Quy chế hạch toán kế toán (hoặc tài liệu tương đương) giải thích lý do cần thiết và trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp.
– Nếu không sửa: Áp dụng đúng biểu mẫu Phụ lục III.
Mở, ghi và khóa sổ kế toán
– Mở sổ: Lập sổ từ đầu năm kế toán (hoặc từ ngày thành lập nếu doanh nghiệp mới).
– Ghi sổ: Dựa trên chứng từ kế toán, ghi kịp thời, rõ ràng, đầy đủ, chính xác và trung thực theo quy định Luật Kế toán.
– Khóa sổ: Thực hiện cuối kỳ kế toán để lập báo cáo tài chính, hoặc theo quy định pháp luật khác.
XEM THÊM:
3. Hệ thống sổ sách kế toán Thông tư 99/2025
Hệ thống sổ sách kế toán theo Thông tư 99/2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong công tác quản lý tài chính, kế toán doanh nghiệp, thay thế và hoàn thiện những quy định tại Thông tư 200, hướng đến sự thống nhất và phù hợp hơn với thực tiễn.
STT | TÊN SỔ KẾ TOÁN | KÝ HIỆU | HÌNH THỨC KẾ TOÁN | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
NHẬT KÝ CHUNG | NHẬT KÝ – SỔ CÁI | CHỨNG TỪ GHI SỔ | NHẬT KÝ – CHỨNG TỪ | |||
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
01 | Nhật ký – Sổ Cái | S01-DN | – | x | – | – |
02 | Chứng từ ghi sổ | S02a-DN | – | – | x | – |
03 | Sổ Đăng ký Chứng từ ghi sổ | S02b-DN | – | – | x | – |
04 | Sổ Cái (dùng cho hình thức Chứng từ ghi sổ) | S02c1-DN S02c2-DN | – | – | x x | – |
05 | Sổ Nhật ký chung | S03a-DN | x | – | – | – |
06 | Sổ Nhật ký thu tiền | S03a1-DN | x | – | – | – |
07 | Sổ Nhật ký chi tiền | S03a2-DN | x | – | – | – |
08 | Sổ Nhật ký mua hàng | S03a3-DN | x | – | – | – |
09 | Sổ Nhật ký bán hàng | S03a4-DN | x | – | – | – |
10 | Sổ Cái (dùng cho hình thức Nhật ký chung) | S03b-DN | x | – | – | – |
11 | Nhật ký – Chứng từ, các loại Nhật ký – Chứng từ, Bảng kê Gồm: – Nhật ký – Chứng từ từ số 1 đến số 10 – Bảng kê từ số 1 đến số 10 | S04-DN S04a-DN (từ S04al-DN đến S04a10-DN) S04b-DN (từ S04b1-DN đến S04b10-DN) | – – – | – – – | – – – | x x x |
12 | Số Cái (dùng cho hình thức Nhật ký-Chứng từ) | S05-DN | – | – | – | x |
13 | Bảng cân đối số phát sinh | S06-DN | x | – | x | – |
14 | Sổ quỹ tiền mặt | S07-DN | x | x | x | – |
15 | Sổ kế toán chi tiết quỹ tiền mặt | S07a-DN | x | x | x | – |
16 | Sổ tiền gửi không kỳ hạn | S08-DN | x | x | x | x |
17 | Sổ chi tiết vật liệu, dụng cụ (sản phẩm, hàng hóa) | S10-DN | x | x | x | x |
18 | Bảng tổng hợp chi tiết vật liệu, dụng cụ, sản phẩm, hàng hóa | S11-DN | x | x | x | x |
19 | Thẻ kho (Sổ kho) | S12-DN | x | x | x | x |
20 | Sổ tài sản cố định | S21-DN | x | x | x | x |
21 | Sổ theo dõi TSCĐ và công cụ, dụng cụ tại nơi sử dụng | S22-DN | x | x | x | x |
22 | Thẻ Tài sản cố định | S23-DN | x | x | x | x |
23 | Sổ chi tiết thanh toán với người mua (người bán) | S31-DN | x | x | x | x |
24 | Sổ chi tiết thanh toán với người mua (người bán) bằng ngoại tệ | S32-DN | x | x | x | x |
25 | Sổ theo dõi thanh toán bằng ngoại tệ | S33-DN | x | x | x | x |
26 | Sổ chi tiết tiền vay | S34-DN | x | x | x | x |
27 | Sổ chi tiết bán hàng | S35-DN | x | x | x | x |
28 | Sổ chi phí sản xuất, kinh doanh | S36-DN | x | x | x | x |
29 | Thẻ tính giá thành sản phẩm, dịch vụ | S37-DN | x | x | x | x |
30 | Sổ chi tiết các tài khoản | S38-DN | x | x | x | x |
31 | Sổ kế toán chi tiết theo dõi các khoản đầu tư vào công ty liên doanh | S41a-DN | x | x | x | x |
32 | Sổ kế toán chi tiết theo dõi các khoản đầu tư vào công ty liên kết | S41b-DN | x | x | x | x |
33 | Sổ theo dõi phân bổ các khoản chênh lệch phát sinh khi mua khoản đầu tư vào công ty liên doanh | S42a-DN | x | x | x | x |
34 | Sổ theo dõi phân bổ các khoản chênh lệch phát sinh khi mua khoản đầu tư vào công ty liên kết | S42b-DN | x | x | x | x |
35 | Sổ chi tiết phát hành cổ phiếu | S43-DN | x | x | x | x |
36 | Sổ chi tiết cổ phiếu mua lại của chính mình | S44-DN | x | x | x | x |
37 | Sổ chi tiết đầu tư chứng khoán | S45-DN | x | x | x | x |
38 | Số theo dõi chi tiết vốn đầu tư của chủ sở hữu | S51-DN | x | x | x | x |
39 | Sổ chi phí đầu tư xây dựng | S52-DN | x | x | x | x |
40 | Sổ theo dõi thuế GTGT | S61-DN | x | x | x | x |
41 | Sổ chi tiết thuế GTGT được hoàn lại | S62-DN | x | x | x | x |
42 | Sổ chi tiết thuế GTGT được miễn giảm | S63-DN | x | x | x | x |
Các sổ chi tiết khác theo yêu cầu quản lý của doanh nghiệp | ||||||
Điểm khác biệt hệ thống sổ sách kế toán so với Thông tư 200/2014:
– Bổ sung thêm:
- S04-DN: Nhật ký – Chứng từ, các loại Nhật ký – Chứng từ, Bảng kê
- S04a-DN (từ S04al-DN đến S04a10-DN)
- S04b-DN (từ S04b1-DN đến S04b10-DN)
Gồm:
- Nhật ký
- Chứng từ từ số 1 đến số 10
- Bảng kê từ số 1 đến số 10
– Sổ tiền gửi không kỳ hạn → đổi tên cũ “Số tiền gửi ngân hàng”
– Sổ chi tiết cổ phiếu mua lại của chính mình → đổi tên cũ “Sổ chi tiết cổ phiếu quỹ”
– Sổ theo dõi chi tiết vốn đầu tư của chủ sở hữu → đổi tên cũ “Sổ theo dõi chi tiết nguồn vốn kinh doanh”
TẢI VỀ Phụ lục 3 mẫu hệ thống sổ sách kế toán Thông tư 99/2025
Thông tư 99/2025 mở ra giai đoạn mới cho hệ thống sổ sách kế toán – bạn đã sẵn sàng cập nhật chưa? Hãy để lại bình luận nếu có thắc mắc về nghiệp vụ kế toán và đừng quên theo dõi Kế Toán Việt Hưng để nhận ưu đãi đặc biệt cho các khóa học & dịch vụ kế toán đa lĩnh vực!